Direct naar de inhoud.

Van Gogh in Drenthe

Van 11 september tot 4 december 1883

Van Gogh in Drenthe

Van Gogh vertrok op 11 september 1883 met de trein van Den Haag naar Drenthe. Hij reisde via Utrecht en Zwolle en kwam ’s avonds aan bij het logement van Albertus Hartsuiker in Hoogeveen. Hier verbleef hij drie weken op een zolderkamer. Op 2 oktober nam hij de snikke (trekschuit) van Hoogeveen naar de zuidoosthoek van Drenthe. Hij kwam na een lange vaartocht in Nieuw-Amsterdam/Veenoord aan. Onderweg maakte hij schetsen en tekende zo een reisverslag. Vincent woonde enkele maanden bij Hendrik Scholte, in het tegenwoordige Van Gogh Huis. Hij had daar een kamer met uitzicht op de brug over de Hoogeveensevaart. In deze maanden schreef hij brieven aan zijn broer Theo waarin hij enthousiast is over het landschap. Hij tekende en schilderde op diverse locaties. Maar het weer werd slechter en Vincent begon zich eenzaam te voelen. Hij kreeg financiële problemen en besloot terug te gaan naar zijn ouders in Nuenen. Op 4 december 1883 verliet hij Veenoord in regen en sneeuw voor een looptocht van zes uren naar Hoogeveen, en ging van daaruit met de trein naar zijn ouders in Nuenen.

Portret van Vincent van Gogh door John Peter Russell, Parijs 1886. (© Van Gogh Museum, Amsterdam Vincent van Gogh Stichting)

Anthon van Rappard

Zowel Anton Mauve als Anthon van Rappard verbleven als kunstenaars regelmatig in Drenthe en wezen Vincent op het Drentse landschap. In 1881 wilde Van Gogh een bezoek brengen aan Mauve: ‘Mauve is naar Drenthe, heb afspraak met hem, ik naar hem toe zal komen.’ Een bezoek aan een tentoonstelling van de Hollandsche Teekenmaatschappij was belangrijk voor zijn keuze naar Drenthe te komen. Er hingen tekeningen van diverse kunstenaars die in Drenthe gewerkt hadden. Het advies van Van Rappard om naar Drenthe te gaan nestelde zich in Vincents hoofd: ‘Zoals ik u zeg, vooral sedert zijn bezoek […] fixeerde zich mijn idee op Drenthe […] Maar toch – ik wou wel eens met de natuur alleen zijn – zonder stad.’ Zijn plannen om naar Drenthe te verhuizen, deels ingegeven door geldgebrek, maar zeker ook door de verwachte schoonheid van de streek, waren serieus en vastomlijnd: ‘Enfin, als alles naar wens gaat, hoop ik nog deze herfst uit Drenthe studies te sturen.’

De afbeelding is een restant van een tekening door Vincent van Gogh van Anthon van Rappard. (bron: © Van Gogh Museum, Amsterdam Vincent van Gogh Stichting)

Belangrijk voor zijn ontwikkeling

Ondanks dat de periode die Vincent in Drenthe doorbracht van korte duur was, is het op veel punten een belangrijke periode geweest voor zijn ontwikkeling. Het was een eenzame tijd waarin hij geen contact had met andere kunstenaars. Het landschap, de bewoners en de oorspronkelijkheid van Drenthe maakten een onuitwisbare indruk op hem. Dit legde hij vast in zijn schilderijen, tekeningen en aquarellen. Van Gogh had een voorkeur voor landschappen, armoedige woningen en werkende mensen. Ook al verwijst Vincent in zijn brieven als inspiratie naar de 17e-eeuwse Nederlandse meesters en de schilders van Barbizon, toch bleef Drenthe zijn grootste inspiratiebron.

Het schilderij van Schoonebeek

In oktober 1883 schilderde Vincent van Gogh het schilderij  ‘Landschap in de schemering’. Onderzoek doet vermoeden dat het kanaal op de voorgrond het Dommerskanaal is. Aan de horizon waren in 1883 twee kerken zichtbaar: (rechts) de in het voorjaar van 1951 afgebroken Nicolaaskerk in Oud-Schoonebeek en (links) de Sint-Bonifatiuskerk van Nieuw-Schoonebeek, waarvan de toren tot op heden bewaard is gebleven.

 

Waar zat Vincent te schilderen

Op deze kaart is aangegeven waar Vincent zat om het schilderij te maken. Het noorden bevindt zich aan de onderzijde van de afbeelding. Het huidige Dommerskanaal was nog maar voor een stuk gegraven. Vincent zat aan het begin van het kanaal. Hij keek tegen de zijkant van de kerk en dat kon alleen in de richting zuidoost. De toren van de Nicolaaskerk stond aan de westkant van de kerk en dat verklaart waarom de kerk van Nieuw-Schoonebeek is te zien. Had Vincent meer naar het oosten gezeten, dan was de kerk van Nieuw-Schoonebeek niet in beeld geweest. Het terrein tussen het Amsterdamsche Veld en Schoonebeek was vlak en nauwelijks begroeid. Links en rechts van de kerk moeten de eikenbomen van het Middendorp-Oosteinde en Westeinde te zien. De lichte lijn op het schilderij die van links naar rechts loopt onder de twee spitsen van de twee kerken door, zou nevel kunnen zijn die boven de Bargerbeek hing. Het lichte deel op de voorgrond is of een kanaal of een strook grassen. Het donkere landbouwgronden.